Знакі Першай сусветнай вайны на баранавіцкай зямлі

Фартыфікацыйныя збудаванні

Доўгатэрміновая агнявая кропка (ДАК) часоў Першай сусветнай вайны паміж вёскамі Скарчава і Загор’е Баранавіцкага раёна. Уздоўж былой лініі руска-германскага фронту пад Баранавічамі захавалася безліч ДАКаў, бліндажоў і капаніраў самых розных форм і памераў, якія і сёння можна ўбачыць, нават не збочваючы з вялікіх дарог на Мінск альбо на Ляхавічы. Ланцужок гэтых абарончых збудаванняў цягнецца ад Рыгі да мяжы з Румыніяй. Кожнаму апорнаму пункту немцы давалі сваю назву. На многіх з іх да сёння захаваліся даты пабудовы, нумары вайсковых падраздзяленняў, надпісы па-нямецку “З намі Бог”, лэйбы фірмаў, якія выраблялі ўсе гэтыя канструкцыі, а таксама захраслыя ў бетонных сценах кулі ды снарады, што апошнім часам робяцца аб’ектам здабычы вандалаў.

Нямецкія могілкі

Нямецкія могілкі часоў Першай сусветнай на ўзгорку пры аб’язной дарозе вакол Гарадзішча, побач з в. Кісялі. Адны са шматлікіх вайсковых могілак на былой лініі фронту. Пахаванні датуюцца 1916 – 1918 гадамі. Мемарыял тут быў створаны ў 90-я гады пры падтрымцы нямецкага боку. На могілках ацалелі і некалькі арыгінальных надмагілляў тых часоў. Гэта найбольш вядомыя, хаця і не самыя вялікія вайсковыя могілкі тых часоў на баранавіцкай зямлі. Дзясяткі масавых пахаванняў, асабліва рускіх, у нашых ваколіцах знішчаныя альбо застаюцца не пазначаныя нават крыжам.

Помнік нямецкаму жаўнеру

Мемарыял на брацкай магіле нямецкіх жаўнераў на вясковых могілках у Вялікай Каўпеніцы. Бетонны жаўнер стаіць на пастаменце ў жалобе па палеглых таварышах. У адной ацалелай руцэ ён трымае каску, другая рука, якая трымала вінтоўку, ужо адбіта. Галавы таксама няма. Ад пастамента на два бакі паўкругам разыходзіцца агароджа з лавамі – для тых, хто прысядзе побач у смутку. На жаль, помнік сёння знаходзіцца ў занядбаным стане. Пашкоджаны і сам жаўнер, развальваюцца і лавы. Тэрыторыю мемарыяла займаюць новыя пахаванні.

Помнік з нямецкім арлом

Каменны абеліск з мураваным нямецкім арлом каля царквы ў в. Вялікія Лукі. У царкве падчас вайны размяшчаўся вайсковы шпіталь. Памерлыя ад ранаў жаўнеры знаходзілі спачын на могілках побач з царквою. Хоць шыльда з надпісам на помніку ўжо знікла, зразумела, што арол стаіць у гонар жаўнераў, якія аддалі жыцці за радзіму.

Стаўка вярхоўнага галоўнакамандуючага

Рэшткі будынкаў былой стаўкі кіраўніка войска Расійскай імперыі Мікалая ІІ у Баранавічах у сённяшнім вайсковым гарадку. Апроч штаба вярхоўнага начальніка расійскага войска, тут былі канцылярыя і нават свая царква. За першы год вайны, пакуль стаўка функцыянавала ў Баранавічах, цар дзесяць разоў наведаў наш горад. На жаль, гэта гістарычнае месца дагэтуль не заслужыла свайго ўшанавання і, нягледзячы на размовы, так і не стала музеем Першай сусветнай вайны. Драўляныя будынкі былой царскай стаўкі разбіраюць і вывозяць на смецце.