Як выглядаюць самыя вялікія баранавіцкія могілкі праз трыццаць гадоў ад моманту іх заснавання – напярэдадні восеньскіх Дзядоў даведалася Intex-press.
Напярэдадні Дзядоў у гарадскім аўтобусе №1, які едзе да самых Русіноўскіх могілак, вельмі тлумна: гараджане масава едуць прыбіраць магілы памерлых сваякоў да свята. Так працягваецца ўжо тыдзень – кажа начальнік участка па ўтрыманні могілак Пётр Церах.
Русіноўскія могілкі напярэдадні Дзядоў
Па яго словах, на Радуніцу сюды прыязджае яшчэ болей народу, чым на Дзяды. Усё таму, што Радуніца ў Беларусі застаецца выхадным днём, а восеньскія Дзяды такой пашаны пазбавілі.
Русіноўскія могілкі – наш найвялікшы некропаль, плошча якога на сёння складае 55 гектараў. Гэта больш за ўсе разам сабраныя старыя могілкі ў межах Баранавіч. Расце і пашыраецца горад – растуць і пашыраюцца яго могілкі.
Сёння на Русіноўскіх могілках, заснаваных роўна 30 гадоў таму, налічваецца больш за 40 тысяч магілаў – чвэртка ад колькасці жыхароў Баранавіч.
На Русіноўскіх могілках знаходзяць апошні спачын і хрысціяне – праваслаўныя ды каталікі, і іудэі…
Сярод тысячаў пахаванняў тут можна знайсці магілы нашых вядомых гараджанаў – легендарнага акушэра-гінеколага і патрыёта Усевалада Караля, ганаровага грамадзяніна Георгія Цапаева, трагічна загінулых лётчыкаў Аляксандра Марфіцкага і Аляксандра Жураўлевіча, паэта Яна Збажыны…
Магіла Георгія Цапаева
Магіла акушэра-гінеколага Усевалада Караля. Фота — Алесь Гізун
Магілы лётчыкаў Аляксандра Марфіцкага і Аляксандра Жураўлевіча на Русіноўскіх могілках. Фота — Алесь Гізун
Магіла паэта Яна Збажыны — Івана Савіцкага — на Русіноўскіх могілках. Фота — Алесь Гізун
Дзякуючы адмысловым кнігам рэгістрацыі смерцяў, якія захоўваюцца ў адміністрацыі могілак, сёння можна адшукаць амаль любую магілу, а таксама даведацца кантакты людзей, якія ладзілі пахаванне. Гэта працэдура бясплатная.
Як кажа Пётр Церах, звычайна атрымліваецца адшукаць магілу кожнага, каго шукаюць, нават праз шмат гадоў. Выключэнне – даўнія пахаванні, за якімі ніхто не даглядаў. Як правіла, памяць пра іх знікае разам з недаўгавечнымі драўлянымі крыжамі з такімі ж надпісамі. Сёння, па словах Пятра Цераха, калі нябожчыка няма каму пахаваць або яго сваякі проста не знойдзеныя, яго хаваюць за бюджэтныя сродкі. Цяпер на такіх магілах ставяць металічны крыж з металічнай шыльдаю, каб нават праз дзесяцігоддзі магілу лёгка маглі адшукаць сваякі або сябры.
Эпітафія на помніку на Русіноўскіх могілках
Ад 2005 года гараджане могуць хаваць сваіх нябожчыкаў на адмысловых газонных дзялянках. Такая практыка даўно пашырана ў заходніх краінах, а цяпер ўсё больш карыстаецца попытам і ў нас. Сёння прыкладна кожнае трэцяе пахаванне на Русіноўскіх могілках – на газоне. Такія магілы не патрабуюць асаблівага дагляду, бо газон рэгулярна скошваецца супрацоўнікамі могілак. Як кажа Пётр Церах, хаця і каштуюць такія пахаванні крыху даражэй за звычайныя, але з часам акупляюцца.
Зрэшты, сёння за грошы можна заключыць дамову на разовую альбо сезонную прыборку любой магілы. Так зручна жывым, якія жывуць далёка ад магілаў сваіх нябожчыкаў альбо не ў стане самі даглядаць іх магілы…
Адно з істотных адрозненняў Русіноўскіх могілах ад старых – адсутнасць дрэваў. Тут багата розных кветак і дэкаратыўнага кустоўя, а вось дрэваў няма. На сучасных могілках садзіць дрэвы – забаронена. Так больш бяспечна і больш эканомна. Так зручна жывым. А як мёртвым? Яны нам нічога не скажуць…
Надмагільныя кветкі на Русіноўскіх могілках